Faydalı Bilgiler:

Güllerin Dikilmesi, Budanması ve Bakımı

Güllerin Dikim Zamanı:
Güllerin ana dikim süresi Ekim ayıdır. Iklimin çok sert geçtiği ve sert bir kış geçirilen bölgelerde ise, iklim şartlarına bağlı olarak Mart veya Nisan aylarında dikim yapılması tavsiye edilir. Belki bu taktirde güller ilk yılında çok fazla açmazlar, fakat bu şekilde donma tehlikesini engellemiş oluruz. Bunun bir tek istisnası konteyner (ithal güller) gülleridir. Bu bitki saksılarda yetiştirilmiştir ve kış hariç her mevsim dikilebilir. Dikim yapılması için en ideal hava yumuşak, bulutlu ve kuru bir havanın olduğu gündür. Güller özellikle lavantalar küçük bitki otları veya yüksek çiçek açan (mesela, Rittersporun veya Mageriten gibi) bitkilerin yanında kendilerini daha rahat hissederler. Şayet daha evvelden gül dikimi yapılmış olan bir yere yeniden gül dikmek isteyecek olursanız, bu taktirde oradaki toprağı değiştirmek zorundasınız. Çünkü, bu toprakta gül yorgunluğu olabilir. Tabanın en az 60 cm. Derinliğe kadar yumuşatılması gerekir. Konteynerden gelmeyen güllerin en az 12 saat suda bırakılması gerekir. Kökler bir parça kısaltılır. Bu kesilen yerlerde çok seri olarak yeni emme kökler oluşur. Sonbaharda ekim yapıldığında fidelerin üzerinde kısaltma yapılmaz. Fakat bunun karşılığında Ilkbaharda kuvvetlenmiş olan yataklık ve yediveren gülleri 4-5 budak başlangıcı altından ve zayıf olan güller ise, 2-4 budak başlangıcı altından budanır.

Yaban gülleri ile sarmaşık gülleri ise, hep çift adette budak altından kesilir. Köklerin konulacağı toprak üst satıhtan 5 cm. kadar derine indirilir. Çiçek toprağına gübre ilave edilmiş olması gerekir. Açılmış olan dikim çukuruna kökleri eşit olarak dağıtınız. Bundan sonra üzerini toprakla doldurunuz ve toprağı bastırınız ve bundan sonrada bol miktarda sulayınız. Bu bol miktardaki sulama işi köklerin çabucak büyümesi için önemlidir. Prensip olarak gül dikildikten sonra fidan 20 cm. Kadar yukarıda kalmalıdır. Bu büyüklükte bitki ilk dönemi daha rahat atlatacaktır.

Güllerin Budanması:
Yediveren gülleri yılda 1 defa ilkbaharda kuvvetli bir şekilde budanma gerektirir. Budama için 5 altın tavsiye 1. İlk önce donmuş, ölmüş veya hastalıklı fidanlar sağlam olan ana gövdeye kadar kesilir. 2. Bir gül fidanı ne kadar çok kesilirse, o kadar kuvvetli ve daha uzun süre ile dışarıya fışkırır. 3. Kalınlaşmış olan fidanları daha az budamak gerekir. Çünkü bunlar ince olanlardan daha fazla ve daha kuvvetli fidanlar yaratırlar. 4. Yediveren gülleri gibi uzun yaşam süresi olan güller elde etmek istiyorsanız, bir parça daha fazla budamanız gerekecektir. Eğer altından yeni fide vermesini istiyorsanız ve dışarıya doğru çıkmış olan bir fidanın ucunda gül varsa, tam dibinden değil bir veye iki cm. ana gövdeye mesafe bırakarak budayınız. Solmuş olan çiçeklerin ne olursa olsun kesilmesi gerekir. Bu ise yaz aylarında yeniden çiçek açmaya sebeb olur.

Budanmamış gül bitkisi; çok sayıda yoğun sürgün oluşturur, çiçekleri küçük ve kalitesizdir. Uygun bir budama; verimsiz, yaşlı, hasta, kuru, zarar görmüş dalların çıkartılması ile iyi bir çiçeklenme için birkaç dalın bırakılması işlemidir. Budama size, bahçenize uyan arzu ettiğiniz gül şeklini yaratma fırsatını verir.

Budama ile kuvvetli ve sağlıklı bir bitki gelişimi sağlandığı gibi, bitki içine daha fazla ışık, hava girmesi de sağlanır. Şekil yaratılmasının yanında daha iyi ve kaliteli çiçekler elde edilir. Gülde yapılan her türlü kesme işlemi budama olarak adlandırılır. Budama işlemi dikim aşamasında dikim budaması ile başlar, her yıl yapılan yıllık budamalar ile devam eder.

Güllerde farklı niteliklere sahip fidanlar, üretim materyali olarak kullanılmaktadır. Gül fidanları aşılı-aşısız veya tüplü (topraklı)-tüpsüz (çıplak köklü) fidan olarak sınıflandırılır. Son yıllarda dış mekanda genellikle tüplü fidanlar kullanılmasına karşın çıplak köklü fidanlarda kullanılmaktadır. Dikim budaması özellikle çıplak köklü fidanlarda uygulanır. Aşırı uzun kökler kısaltılır. Kırılmış zarar görmüş kökler kesilir. Ayrıca bu kök sisteminin besleyebileceği ölçüde sürgün bırakılmalıdır. Genelde toprak üstü aksam olarak, 15- 20 cm uzunlukta (üç beş göz içeren) farklı yönlere bakan üç-dört sürgün yeterlidir. Tüplü fidanlarda aşırı uzun sürgünler varsa dikim sırasında bir parça kısaltılır.

Budama Zamanı:
Bahçe gülleri için en iyi budama zamanı, güllerin dinlenmeye girdiği sonbahar sonu ile kış bitimi arasındaki zamandır. Dinlenmeye giren gülde önce yapraklar azalır, kışı sert olan yerde tamamen dökülür, sürgün ve çiçek faaliyeti durur, bitki kışa dayanabilmek için hayatsal faaliyetlerini en alt düzeye indirir. Budama işlemi gözler uyanmadan, bitki aktif büyümeye başlamadan tamamlanmalıdır. İklimsel faktörler budama zamanını belirleyen temel faktörlerdir. Ilıman kış iklimine sahip olan yerlerde güller erken budanabilir. Erken budanan bitkilerin erken uyanacağı ve soğuklardan zarar görebileceği unutulmamalıdır. İzmir ve çevresinde en iyi budama zamanı Ocak-Şubat aylarıdır. Geç budamalar ise, bitkide su yürümesi ve büyümenin başladığı döneme rastlar ve bu dönemde yapılacak budama bitkide güç kaybına neden olur.

Budamada Uygulanacak Genel Kurallar:
1. Birbirine gölge yapan, birbiriyle rekabet içinde olan dallardan biri alınmalıdır.

2. Kışın soğuktan zarar görmüş dallar sağlıklı dokunun bulunduğu noktanın birkaç cm altından kesilmelidir.

3. Hastalıklı, kuru, zayıf, ince sürgünler bitki üzerinde bırakılmamalıdır.

4. Bitkinin (çalının) orta kısmında daha fazla ışık ve hava girmesi için, ortada bulunan dallar dipten çıkartılmalıdır.

5. Bu şekilde kesim ile çalıya bir vazo görünümü de sağlanmış olur. Vazo şekli hastalıkları önleme açısından da yararlıdır.

6. Yaşlı bir dalın ucunda bir en fazla iki adet tek yıllık sürgün 2-3 göz üzerinden budanarak bırakılmalıdır.

7. Uç kısımda yaşlı dal ile tek yıllık sürgünün birleştiği yerde çatal oluşturulmamalı, yaşlı kısım birleşme yerinden tırnak bırakılmadan kesilmelidir (Yandaki şekil).

Kesme İşlemi:
Kesimler gözün 5- 6 mm üzerinden 30-45º derecelik açı ile düzgün bir şekilde yapılmalıdır. Kesim gözün ters yönünde olmalı, göz üzerinde 5-6 (mm) milimetreden büyük dal parçası (tırnak) bırakılmamalıdır (Yandaki şekil).
Büyük dal parçası kısa sürede canlılığını yitirir (ölür), hastalıklara ve zararlılara barınak oluşturur.

Kesim yapılacak yerdeki gözün yönüne de dikkat edilmelidir. Göz çalının orta kısmına doğru bakmamalı, dışarıya doğru yönelik olmalıdır. Genelde sürgünün en üstündeki göz uyanarak yeni sürgünü oluşturacağı için gözün yönü önemlidir.

Kesim sırasında makasın kesim yapan ince kısmı aşağıda, bir başka deyişle bitki tarafında olacak şekilde tutulmalıdır. Aksi tutuş durumunda kesim düzgün olmaz yüzey zedelenir, parça (tırnak) kalır. Bu durumda bir kez daha kesim yapılarak yüzey düzeltilmelidir.

Tırmanıcı - Sarıcılı Güllerin Budanması:
Tırmanıcı güller dikimden sonra 2-3 yıl budanmaz. Yalnız cansız, hastalıklı, kuru dallar varsa onlar kesilir.
Sürekli çiçeklenen, kuvvetli melez tırmanıcı güller yine dinlenme döneminde budanır. Yaşlı olan, çiçeklenmiş dallar çıkarılır, 4-5 kuvvetli sürgün bırakılır, bunlar bağlanır. Çok uzun olan sürgünler çiçeklenmeyi teşvik etmek için kısaltılır.

Minyatür (Saksı) Güllerin Budanması:
Çok az bir budamaya gereksinim duyarlar. Şekli bozan, uzayan, sıkışıklık yaratan sürgünler alınır. Dipten gelen sürgünler uzunluğunun yarısından budanır. Çiçek geçtikten sonra yeni sürgünler oluşturacak göz üzerinden budanmalıdır.

Açan Çiçeklerin Alınması:
Bahçe güllerinde yapılan önemli yanlışlardan birisi de açmış, geçmiş, solmuş çiçeklerin bitki üzerinde bırakılmasıdır. Bu şekilde uygulama, yeni çiçeklerin oluşumunu engellediği gibi bitkinin kuvvetinin de azalmasına neden olur. Bu nedenle açmış, solmaya başlayan çiçek, çiçek sapı alt kısmında iki adet beş parçalı yaprak bırakılarak kesilmelidir. Bu işlemde temel olarak yıl içinde yapılan bir budamadır.

Gübreleme:
Bitkinin besleyici maddeler ile ilk beslenmesi ilkbahar zamanında yapılır ve bunu toprağa karıştırılmış gübreyi bitkinin köküne yerleştirerek yapabilirsiniz. Gülün dip kısmında toplanma olmazsa, besleyici maddeler etrafa dağılır. Mayıs ayı sonunda özel gül gübresi ile güle ikinci bir gübreleme yapılır ve bundan sonra da mutlaka çok iyi sulama yapılması gerekir. Ayrıca gübre ve torf' dan oluşan bir karışım gül için çok faydalı olur. Temmuz Ağustos aylarında güllere o sene için son defa gübre ilave edilir. Bundan sonra başka bir gübreleme yapılmaması tavsiye edilir, ancak bu suretle ana gövde kış gelinceye kadar büyümeye devam eder.

Gül Düşmanı Haşereler İşbaşında:
Gül yaprağı bitkileri kuru giden havalardan sonra bir anda kitle şeklinde ortaya çıkar. Sadece çok fazlası ortaya çıkmaları halinde böcek ilacı ile (pirettum Preparatı) püskürtülür. Gül yaprağı örümceği yumurtalarını Mayıs ayından sonra yaprak kenarlarına bırakır ve bu yapraklar boru şeklinde içeri doğru kıvrılır. Bu şekilde yuvarlaklaşan yaprakların içerisinde yumurtalar olduğu için bunları derhal kesip almanız gerekir özellikle yaprak alt kısımlarına haşere imha edici maddeler püskürtmek zorundasınız. Bu işlemi 14 gün sonra bir kere daha tekrarlayınız. Gül fidesi delicileri, bunlar bir tür örümcek olup yumurtalarını fidelerin içerisine yiyerek yerleştirirler. Bundan dolayı ise, fışkıran fidancık uçlarının uç kısımları solar ve bu solmuş olan parçaların sağlıklı olan gövdeye kadar kesilmesi gerekir. Ayrca, kesilen yerlere tahta reçinesi veya benzeri olan bir malzeme sürülerek burada mantar toplanması engellenmelidir. Çok fazla bulaşması halinde kuvvetli bir enzektizit kullanılır.

Tehlikeli Hastalıklar:
Un toplanması yaprakların üst kısımlarında keskin bir beyaz tabak oluşuraktan farına varılır ve sık sık güllerde ilkbaharda azoot fazlalaşması halinde ve rutubette ortaya çıkar. Hatta bazı gül türleri özellikle bu mantarlara karşı hassastırlar. Bu dış görünümden işin farkına vardığınız anda derhal biyolojik bir madde ile bu mantarla mücadeleye başlayınız ve spesifik bir preparat olan hakiki un toplanması ile mantarına karşı tedbir alınız. "Yıldız gölgesi" şeklinde adlandırılan bir hastalılta yine bir mantar olup serin havada ıslak havada veya yerin sertleşmesinde gül yapraklarını öldürmektedir. Yapraklar üzerinde ilk başlangıçta siyah, kahverengi lekeler oluşmakta ve bunlar yıldız bir şekle dönüşmekte, bundan sonra sararmakta ve ondan sonra da yaprağın düşmesine sebep olmaktadır. Bu nedenle üzerinde mantar oluşmuş bu yaprak artıklarını ihtimamla temizleyiniz ve 14 günlük aralarla bu mantara karşı etkili olan bir fungizit ile püskürtme yapınız.

Güllerin Kışı Geçirmesi:
İlk önce dibine düşmüş olan tüm yaprakları ve bitki artıklarını tabandan alınız ve temizleyiniz. Sonra gül fidanının dip kısmını 20-30 cm. Kadar komposto ile doldurunuz. Bunun içersinde ahırlardan toplanan gübre ile toprak karışımı bulunmalıdır. Kesinlikle etrafına toprak yerini tutmayan süngerimsi maddeler yerleştirmeyiniz. Çünkü, bu taktirde don olması halinde gül fidanının dibinin etrafı tamamen buzla kaplanır ve donma tehlikesi görülür. Bu suretle dip kısımdan çıkmakta olan fidan başları etraflarına yerleştirilecek toprak ve gübre karışımı ile don, kış güneşi ve çok kuru rüzgarlara karşı korunmuş olacaktır.

Önemli Takımlar:
Dikim esnasında: Kürek, gübre ve çiçek toprağı

Kesim için: Gül bıçağı, eldiven ve gerekiyorsa tahta macunu

Gübreleme için: Gül gübresi

Haşere ve hastalık mücadelesi için: Piretrum preparatları ile fungizitler

Kışı geçirmesi için: Mümkün olduğu kadar fazla gübre veya dolgu malzemesi ile kökün sarılması veya dibine çam yaprakları kuru olarak serilmesi